Een auto kun je pas bijtanken als hij stilstaat!
In mijn praktijk kom ik regelmatig tegen dat mensen met burn-out en stress gerelateerde klachten het zichzelf enorm kwalijk nemen dat ze zijn uitgevallen of niet meer functioneren zoals ze dat graag zouden willen. Ze vragen zich af hoe ze het zover hebben kunnen laten komen.
Als ik hen vraag wat ze doen aan ontspanning of herstel krijg ik bijna standaard een opsomming van activiteiten, in het beste geval sporten maar ook tv kijken, hobby’s en sociale activiteiten worden genoemd als acties die ontspannen. Wellicht geven deze activiteiten afleiding, de aandacht verplaatst zich waardoor piekeren of de zorgen van de dag even geen kans krijgen, maar alles is nog steeds gericht op doen! Meet maar eens de spierspanning en hartslag van iemand de naar een spannende film of voetbalwedstrijd kijkt. De resultaten hebben absoluut niets te maken met ontspanning, wel met afleiding in de mind. Sporten is gezond voor gezonde mensen. Iemand die uitgeput is heeft geen baat bij intensieve beweging, dat zal enkel leiden tot meer fysieke uitputting. Maar meestal is dat juist het eerste waartoe men in een uitputtingsfase niet meer in staat is. Het gevaar is dan wel dan men in een fysieke passiviteit blijft zonder op zoek te gaan naar de juiste balans.
Als ik cliënten probeer uit te leggen wat herstel is en waar en wanneer dat kan plaatsvinden in hun lichaam en geest, dan zien ze dat daar vaak al jarenlang geen sprake meer van is geweest: hun interne referentie van wat ontspanning en herstel is heeft zich telkens verlegd. Er bestaan zo veel misvattingen over ontspanning.
Daarnaast houden mensen geen rekening met de toename van prikkels in de afgelopen 50 tot 100 jaar.
Wat mij daarbij keer op keer verbaasd is dat we vergeten zijn dat het bestaan van de televisie net iets ouder is dan 60 jaar en die van de computer zoals die gebruikt wordt door de gemiddelde burger, zijn opmars deed in de jaren 90. Je hebt niet veel fantasie nodig om te beseffen wat een enorme toename van informatie en prikkels dat betekent in ons dagelijks leven. Nog los van allerlei andere toegenomen trends zoals sportverenigingen, clubjes, sociale activiteiten en niet te vergeten vakantie. Voor sommigen pakt vakantie goed uit, maar ik wil de mensen niet de kost geven die totaal gestrest worden van alle voorbereidingen, reizen en wat er nog meer bij komt kijken. Reden nummer 1 voor repatriëring naar huis vanuit een vakantieplaats is overspannenheid!
Ook hier geldt weer dat wanneer je in een goede balans verkeert, vakantie hartstikke geweldig kan zijn. Maar als je je het hele jaar te pletter hebt gewerkt en dan ineens stilvalt en in het slechtste geval met het hele gezin in een paar vierkante meter moet verblijven, dan is de kans heel groot dat je hele systeem op tilt slaat.
Veel mensen hoor ik zeggen, ‘onze kinderen zullen al die prikkels beter aan kunnen’. Ik geloof daar maar deels in. Jongeren hebben een groter aanpassingsvermogen maar waarom is er is dan zo’n enorme toename van burn-out symptomen onder jongeren tussen 12 en 18, toename van depressie tussen 16 en 24, game verslaving, middelengebruik etc.? Ons brein evolueert niet zo snel, ook niet die van onze kinderen! Evolutionair heeft het brein duizenden jaren nodig om grote aanpassingen te integreren. Kijkend naar de aanpassingen die gevraagd worden van ons brein in de afgelopen 100 jaar is het absoluut onmogelijk het tempo van veranderingen te integreren. Mits je niet heel goed weet wat nodig is om in balans te blijven. En krijgen onze kinderen op school geleerd hoe om te gaan met de snelheid en informatiestroom van deze tijd? Krijgen wij bijscholing op ons werk, behalve timemanagement cursussen en ‘werk en privé’ trainingen om ons eigen lichaam en geest beter te begrijpen? NEE!
Wat is er dan nodig? Meer bewustwording en in plaats van to do lijsten zouden we beter een not to do lijst kunnen maken en leren om weer stil te vallen en de stilte toe te laten. Doen door niet doen. Want enkel in de stilte kun je horen wat gehoord wil worden en enkel als we even niét doen krijgt ons lichaam en geest de kans om te herstellen.